تاثیر تنظیم کننده های رشد بر ریزازدیادی و پاسخ به کشت بافت گیاه سنبل الطیب

سنبل الطیب گیاهی چند ساله است که در درمان بیخوابی و اضطراب به کار می رود. مواد موثره این گیاه در ریشه و ریزوم می باشد. در این پژوهش، از بذور دو اکوتیپ شیراز و مشهد سنبل الطیب در محیط کشت ms برای تولید گیاهچه های استریل جهت تهیه ریزنمونه (برای سه آزمایش مستقل در قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه crd) استفاده شد. در آزمایش اول، اثر غلظت های مختلف iba (در دو سطح)، bap (در سه سطح) و ga3 (در دو سطح)، بر ریزازدیادی و تولید گیاهچه های درون شیشه ای بررسی شد. تعداد شاخساره به طور معنی داری تحت تاثیر غلظت های مختلف bap و ga3 و اثر متقابل bap × ga3، bap × اکوتیپ و iba × اکوتیپ قرار گرفت. bap، iba و اثر متقابل آن ها، روی طول شاخساره تاثیر معنی دار داشتند. حداکثر طول شاخساره در محیط کشت حاوی 1 میلی گرم در لیتر bap و دارای iba بدست آمد. در آزمایش دوم، در مرحله اول، اثر naa و iba بر ریشه زایی و تحریک رشد ریشه در سه ریزنمونه (ریشه، برگ و دمبرگ) مورد بررسی قرار گرفت. اثر نوع ریزنمونه و اثر متقابل ترکیب تنظیم کننده رشد × اکوتیپ برای تعداد ریشه معنی دار بدست آمد. در ریزنمونه ریشه تعداد بیشتری ریشه حاصل شد. در مرحله بعد ریزنمونه های حاصل از مرحله اول به محیط کشت ms و ½ ms انتقال یافتند. دو محیط کشت اخیر از لحاظ تعداد ریشه اختلاف معنی دار نشان ندادند. در مرحله سوم، ریزنمونه های انتهای ریشه و کالوس حاصل از مرحله دوم در محیط های کشت ms و ½ ms حاوی naa، iba و iaa (1/0 میلی گرم در لیتر) کشت شدند. اثرات متقابل محیط کشت × اکوتیپ × نوع ریزنمونه و محیط کشت ms × نوع اکسین × نوع ریزنمونه برای قطر کالوس معنی دار بودند. در واکشت اثر متقابل نوع اکسین× نوع ریزنمونه برای قطر کالوس معنی دار بود که در ریزنمونه کالوس و iba حداکثر شد. در آزمایش سوم، اثر bap (در دو غلظت) به همراه سه غلظت iba در مرحله اول و تاثیر2,4-d (در پنج غلظت) و kin (0/0 و 1 میلی گرم در لیتر) در مرحله دوم بر پاسخ به کشت بافت دو ریز نمونه برگ و دمبرگ ارزیابی شد. اثر iba، اکوتیپ و نیز اثر متقابل bap × اکوتیپ وiba × نوع ریزنمونه از نظر درصد کالوس زایی معنی دارشد. تمامی اثرات اصلی و اثر متقابل bap × iba روی تعداد ریشه تاثیر معنی-داری نشان دادند. تعداد ریشه در اکوتیپ شیراز، ریزنمونه برگ و 2 میلی گرم در لیتر bap حداکثر بود. اثر غلظت-های مختلف bap، iba، اکوتیپ، اثر متقابل bap × iba، iba × اکوتیپ و نیز اثر متقابل bap × iba × نوع ریزنمونه بر قطر کالوس در واکشت معنی دار بود. با افزایش iba به محیط کشت در اکوتیپ مشهد، قطر کالوس به طور معنی داری افزایش یافت. در ریزنمونه برگ در 5/0 میلی گرم در لیتر iba و در ریزنمونه دمبرگ در 1 میلی گرم در لیتر iba با افزایش bap قطر کالوس به طور معنی داری افزایش یافت. اثر غلظت های مختلف bap وiba بر تعداد ریشه در واکشت معنی دار بود. در 2 میلی گرم در لیتر bap و 1 میلی گرم در لیترiba بیشترین تعداد ریشه حاصل شد. در مرحله دوم این آزمایش، درصد کالوس زایی در واکشت در غلظت های مختلف2,4-d و kin، اکوتیپ، اثر متقابل kin × اکوتیپ و kin × نوع ریزنمونه معنی دار بود و افزایش kin در اکوتیپ مشهد باعث افزایش درصد کالوس زایی شد. اثرات متقابلkin × 2,4-d با انواع ریزنمونه و اکوتیپ برای قطر کالوس، درصد ریشه زایی و تعداد ریشه در واکشت معنی دار شدند. بیشترین تعداد ریشه در ریزنمونه برگ کشت شده در محیط کشت حاوی kin در ترکیب با 5/0 میلی گرم در لیتر 2,4-d در اکوتیپ شیراز تولید شد